بررسی قابلیت های گرافیکی نقوش محراب های دوره سلجوقی و ایلخانی

در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و جمع¬آوری اطلاعات آن به شیوه¬ی کتابخانه¬ای است، نقوش محراب¬های دو دوره¬ی¬¬ سلجوقی و ایلخانی مورد مطالعه و بررسی بصری قرار گرفته و به طور کلی هدف از این پژوهش، شناخت وطبقه¬بندینقوش محراب¬های دوره¬ی سلجوقی و ایلخانی و مقایسه¬ی آن¬ها با یکدیگر است. برای رسیدن به این هدف، ابتدا به مطالعه¬ی ساختاری، زیبایی¬شناسی و خصوصیات ویژه¬ و کلی محراب¬های این دوران پرداخته ¬شده است. پس از آن سعی بر جمع¬آوری تصاویری از محراب¬های این دو دوره از تاریخ ایران شده که در این پژوهش حدود 50 محراب از هر دوره به دست آمده-است؛ اما با توجه به این نکته که در هر دوره، محراب¬هایی بدون نقوش تزیینی وجود دارد و هم-چنین به دلیل این¬که برخی از محراب¬ها از بین رفته¬اند و یا دسترسی به اطلاعات کافی درباره¬ی آن¬ها غیرممکن بوده، از هر دوره نقوش 31 محراب با استفاده از روش شبه کمی مورد بررسی قرار گرفته ¬است. با توجه به شکل و فرم کلی این نقوش که تداعی کننده¬ی آرامش و معنویت در بیننده¬اند و هم¬چنین ذکر این نکته که، نقوش محراب¬ها برگرفته از فرهنگ و اعتقادات اسلامی و ایرانی بوده-اند، کاربرد آن¬ها در طرح¬های گرافیک آینده می¬تواند کمک شایان توجهی به حفظ وگسترش هنر و تمدن ایرانی در ممالک مختلف داشته باشد. در پژوهش حاضر، با مطالعه¬ی نقوش محراب¬های این دو دوره و تجزیه و تحلیل این نقوش، نتایجی در رابطه با ویژگی¬های بصری آن¬ها به¬دست آمده است. این نتایج نشان می¬دهد که در اکثر نقوش محراب¬های هر دو دوره¬ عناصر بصری اصلی و غالبی چون خط منحنی، استفاده از تقارن انعکاسی، تقارن نسبت به محور عمود و ایجاد حرکت با استفاده از تکرار نقوش وجود دارد و هم-چنین اکثر نقوش، به شکل اسلیمی و در غالب مستطیل اجرا شده¬اند. علاوه بر این، با توجه به نزدیک بودن دوره¬های سلجوقی و ایلخانی به یکدیگر و مقایسه نقوش محراب¬های این دو دوره، این نتیجه نیز به دست آمده که نقوش محراب¬های دوره¬ی سلجوقی برگرفته از نقوش محراب¬های دوره-ی ایلخانی بوده¬ است.